علت بیماری سل و راههای درمان

بیماری سیکل سل،بیماری سل چیست،بیماری سل به انگلیسی،بیماری سل استخوانی،بیماری سل گاوی

یکی از مهمترین بیماری های عفونی قرن معاصر سل است.

بهتر است بدانید که سل یک بیماری عفونی واگیر می باشد. بیماری سل از سال های بسیار دور وجود داشته و افراد بسیار معروفی نیز در دنیا به

این بیماری دچار شده اند.

د رواقع این بیماری از سالهای دور در کشور ما شناخته شده بود. در گذشته به اشتباه تصور می شده است که نفرین کسی و یا شدت غم و غصه

علت اصلی مبتلا شدن به بیماری سل امی باشد .در کتاب های غربی این بیماری توبرکولوز (Tuberculosis) و به اختصار «تی بی» (TB) خوانده می شود.

بهتر است بدانید که بیماری سل یکی از با اهمیت ترین بیماریهای عفونی قرن حاضر است که توانائی درگیر نمودن کلیه ارگان های بدن را دارد

ولی ریه ها بیشتر به سل مبتلا می شوندو مستعد تر هستند .

گفتنی است که از سال 1982 همه پزشکان دنیا عقیده داشتند که این بیماری تا سال 2000 کنترل و بحث آن فقط محدود به کتب پزشکی خواهد بود، ولی این امید

ده سال بیشتر طول نکشید ، به طوری که در سال 1993 این بیماری از سوی سازمان بهداشت جهانی به عنوان یک فوریت جهانی اعـــــلام

می شود.

در واقع بروز 10 میلیون مورد جدید سل و درمان تنها دو سوم از آنها که متأسفانه در بیش از 50 درصد موارد درمان ناقص بوده ، عمق فاجعه را در این سالها متاسفانه نشان می دهد.

البته بروز سه همه گیری از این بیماری در دو دهه اخیر دور نمای کنترل این بیماری را در آینده نزدیک بسیار مبهم نشان می دهد. د رواقع ایجاد

همه گیری بیماری ایدز و بدنبال آن سل مقاوم به دارو ، جهان کنونی را با تمام پیشرفت های عظیم در علم پزشکی از نظر کنترل بیماری سل ،

بیش از یک قرن به عقب برگردانده است .

جالب است بدانید که امروزه در دنیا هر ساله بیش از 8 میلیون نفر به این بیماری مبتلا می شوند و تاکنون یک سوم مردم جهان

بدون آنکه احساس بیماری کنند به میکروب این بیمــــــــــاری آلوده شده اند.

عامل بیماری سل را بشناسید؟

د رواقع میکروبی میله ای شکل (شبیه مداد) و بسیار کوچک به اندازه 000003/0 متر وارد بدن شما شده که تنها توسط میکروسکوپ دیده می

شود. به این میکروب میله ای شکل «باسیل سل» می گویند .

باسیل سل چون بسیار کوچک می باشد ، به راحتی در هوا شناور خواهد ماند . چون

عامل این بیماری میکروب می باشد ، لذا امکان دارد این بیماری از شما به افراد سالم انتقال یابد.

سل چگونه از بیمار به فرد سالم مانتقال می یابد؟

به یاد داشته باشید که میکروب سل به صورت ذرات ریز وارد هوا شده و نظیر سرماخوردگی انتقال می یابد . این ذرات در صورتی که مبتلا به سل ریوی باشید توسط

سرفه ،عطسه ، صحبت ، خنده و یا فریاد شما ، ایجاد و در هوا پخش می گردنند . یک سرفه می تواند 3000 ذره میکروبی وارد هوا نماید و 5

دقیقه صحبت کردن نیز همین تعداد ذره تولید می کند و عطسه نیز تعداد بیشتر ایجاد می نماید.

در واقع این ذرات میکروبی چون بسیار کوچک هستند ، در هوای موجود در هر فضای بسته برای مدت طولانی می توانند به طور معلق باقی

بمانند.

لازم است بدانید که میکروب سل در خلط کاملاً خشک شده و یا در گرد و غبار معلق پس از 8 تا 10 روز از بین می رود.

این میکروب در خاک سرد و سایه دار حداقل 6

ماه زنده مانده و در خلط در حال پوسیدن و تجزیه ، هفته ها و ماهها مقاومت دارد. بنابراین هوای اطاق آلوده شده به میکروب سل توسط شما ،

می تواند حتی در زمان غیاب شما نیز موجب انتقال بیماری گرددو بیماری را منتقل کند.

در واقع شروع درمان دارویی در کاهش انتقال بیماری بسیار موثر خواهد بود به طوری که واگیری بیماری سل شما را فورا بعد از دوهفته از شروع

درمان حتی در صورت مثبت بودن آزمایش خلط شما کاهش داده و در طول زمان مصرف دارو ادامه پیدا می کند.

به یاد داشته باشید که افرادی که به مدت طولانی در تماس نزدیک با بیماران مسلول واگیر می باشند بیشترین میزان خطر ابتلاء به سل را دارا هستند.

تماس نزدیک بیمار اغلب با اعضای خانواده، هم اطاقی ، دوستان و همکاران اتفاق می افتد. این افراد به دلیل تماس با میکروسکوپ سل، در

معرض خطر ابتلاء به عفونت سل قرا دارند.

چه افرادی بیشتر امکان دارد به سل مبتلا شوند؟

جالب است بدانید که گروهی ازافراد جامعه نسبت به دیگران بیشتر در معرض ابتلا به بیماری سل قرار دارند .این گروه از افراد را می توان به دو

دسته تقسیم کرد، یک گروه افرادی هستند که بیشتر در معرض تماس با میکروب و گرفتن عفونت سل هستند

و گروه دیگر افرادی را شامل میشوند که دچـــار عفونت شده اند و شانس بیشتری برای مبتلا شدن به بیماری دارند.

گروه اول شامل این افراد هستند:

فردی که در تماس نزدیک و مستمر با بیمار مبتلا به سل ریوی واگیر قرار دارد

بیشتر جوامع کم درآمد با خدمات بهداشتی ضعیف به این بیماری مبتلا می شوند.

اغلب اشخاص متولد شده در مناطقی از جهان که بیماری سل رایج می باشد.

معمولا افرادی که به مدت طولانی در مراکز خاص نگهداری می شوند (نظیرزندان ها و آسایشگاه های سالمندان ، پناهگاهها و …)

البته افراد معتاد به مواد مخدر تزریقی

د رواقع گروههای دیگری از افراد جامعه که شیوع بالای بیماری سل دارند (نظیر کارگران مهاجر از کشورهای با شیوع بالا یا افراد بی خانمان)

بیشتر افرادی که تماس شغلی با بیماران مبتلا به سل دارند

گروه دوم شامل ایت افراد هستند:

د رواقع افراد مبتلا به عفونت HIV (ایدز).

اغلب افرادی که در دوسال اخیر مبتلا به عفونت سل شده اند.

البته افرادی که معتاد به مواد مخدر تزریقی هستند.

گفتنی است که افرادی که سابقه درمان ناکافی سل دارند.

افرادی که در موقعیت های خاص طبی نظیر موارد زیر هستند :

دیابت (بیماری قند)- بیماری سیلیکوز

درمان طولانی با داروهای کورتن

مصرف داروهای پیوند اعضاء (کاهنده سیستم ایمنی)

داشتن سرطان سر و گردن

داشتن سرطان خون و غدد لنفاوی

داشتن نارسائی مزمن کلیوی

پائین بودن وزن بدن (10% یا بیشتر زیر میزان ایده آل)

عفونت HIV(ایدز)، معتادان به مواد مخدر تزریقی ، عفونت در دو سال اخیر با میکروب سل

افراد مبتلا به دیابت (بیماری قند) 2 تا 4 برابر افراد عادی مستعد به پیشرفت عفونت ســـل می باشند. به ویژه بیماران دیابتی وابسته به

انسولین که به خوبی کنترل نمی شوند بیشتر در معرض خطر قرار دارند

در سل ریوی اغلب خلط ایجاد می شود. اگر در آزمایش میکروسکوپی خلط بیمار میکروب سل مشاهده شد به آن سل ریوی خلط مثبت و اگر

میکروب سل مشاهده نشود به آن سل ریوی خلط منفی می گویند .

علائم و نشانه های عمومی سل را بشناسید

در واقع بیماری سل اغلب ایجاد علائم بیماری می نماید ، ولی بسیاری از بیماران حتی آنهایی که بیماری پیشرفته دارند، علائم خفیف و آهسته

ای داشته که امکان دارد به طور معمول در نظر گرفته نشود.

د رواقع تعدادی از بیماران مبتلا به سل خارج ریوی نیز در حقیقت امکان دارد بدون علامت باشند.

در واقع اغلب بایددر بیماران یا افراد بدون علامت که علائم خفیف یا غیرواضح دارند، از طریق بررسی سابقه تماس، رادیوگرافی غیرطبیعی ریه ،

واکنش مثبت تست سل و یا کشت مثبت میکروب سل به وجود بیماری پی برد.

به یاد داشته باشید که تعدادی از بیماران امکان دارد در ابتدا برای مدت چند هفته تا چند ماه احساس خستگی ، بی اشتهایی ، کاهش وزن ،

ضعف عمومی ، تعریق شبانه بخصوص در نیمه فوقانی بدن ، قاعدگی نامنظم یا تب های خفیف نمایند.

این علائم و نشانه ها معمولا در زمان فعالیت کاری شدید یا استرس های هیجانی تشدید می گردند.

جالب است بدانید که سل در بیماران دیگر امکان دارد به صورت یک بیماری تب دار حاد، به همراه لرز و علائم عمومی شبیه آنفولانزا بروز نماید. در

این حالت بیماران تا زمانی که احساس می کنند ، این علائم مربوط به یک عفونت ساده نظیر سرماخوردگی بوده و خودبخود رفع می شود ، به

پزشک مراجعه نمی نمایند. علائم حاد امکان دارد طولانی و مزمن گردند.

علائم و نشانه های سل ریوی و پرده ریه

به یاد داشته باشید که سل ریوی به طور مشخص همواره با یک سرفه مختصر شروع می شود. این علامت به طور آهسته در بیش از سه هفته

شدت یافته منجربه تولید خلط چسبنده یا چرکی می گردد.

در بعضی از موارد رگه های خونی در خلط وجود دارد. گاهی وقتها یک درد مبهم و یا شدید در قفسه سینه احساس می گردد.

در واقع تنگی نفس رایج نیست اما اغلب وجود آن بیانگر درگیری شدید ریه ها ، تجمع مایع فراوان در فضای پرده های ریه و یا همراهی با بیماریهای

قلبی ریوی دیگر می باشد . تعدادی از بیماران علائم خود را شبیه علائم و نشانه های آنفولانزا و سرماخوردگی شدید نظیر سرفه های خلط

دار، تب ، لرز ، درد عضلانی و تعریق ، برونشیت حاد یا ذات الریه تجربه می کنند.

د رواقع جمع شدن آب در ریه اغلب یک طرفه است و ممکن است همراه درد قفسه سینه با کیفیت خرد کننده باشد. بسیاری از بیماران مبتلا به

این نوع سل که به آن سل پرده ریه گفته می شود ، علائم عمومی مختصر دارند.

چگونگی تشخیص بیماری سل

به یاد داشته باشید که تشخیص بیماری سل ریوی در قدم اول در افراد مشکوک (بیش از سه هفته سرفه داشته و یا خلط خونی دارند) سه نوبت

آزمایش خلط انجام می گیرد.

د رواقع در آزمایشگاه سل با بررسی خلط در زیر میکروسکوپ می توانند میکروب سل را می بینید.. اگر میکروب سل در آزمایش خلط دیده

نشد آنگاه پزشک با عکس برداری (رادیوگــرافی) از ریه های بیمار می تواند پی به وجود بیماری سل در بیمار ببرد.انواع سل دیگر را می توان با

آزمایش ادرار ،آب جمع شده در ریه ها و یا شکم و نمونه برداری از غدد لنفاوی و دیگر ضایعات شناسایی نمود

برای آزمایش خلط چه باید کرد؟

د رواقع ترشحات بینی و بزاق خلط نبوده بلکه خلط عبارت است از موادی که از ریه ها بعد از یک سرفه عمیق خارج می گردد. شما می توانید

راهنمایی لازم را در خصوص چگونگی جمع آوری نمونه خلط از مسئولین آزمایشگاه بپرسید . افرادی که مشکوک به سل ریوی می باشند باید

حداقل سه آزمایش بر روی نمونه خلط انجام دهند. بهتر است بدانید که این سه نمونه خلط به شکل سه نمونه خلط صبحگاهی در سه روز متفاوت

جمع آوری شود.

باید از تحویل ترشحات بینی ، گلو و یا بزاق که نمونه های نامناسب می باشند اجتناب نمایید.توصیه می شود مراحل زیر را جهت تهیه یک نمونه

خلط خوب به ترتیب زیر انجام دهید :

1- نظافت و شستشوی دهان را توسط آب جوشیده سرد شده انجام دهید

2- رفتن به فضای باز مثلاً حیاط و بدور از افراد دیگر فرار بگیرید.

3- تنفس عمیق سه بار پشت سرهم را انجام دهید

4- بعد از سومین تنفس عمیق ، سرفه محکم و سعی در خارج کردن خلط از عمق ریه ها را انجام دهید.

5- خروج خلط به اندازه یک قاشق مرباخوری در داخل ظرف تحویلی توسط آزمایشگاه

6- ماندن در فضای باز تا زمانی که سرفه متوقف گردد.

در صورتی که نمی توانید خلط خود را خارج نمایید تنفس بخار آب و شربت های خلط آور امکان دارد در تحریک تولید خلط موثر باشند. در این

حالت چندین تنفس طبیعی در بخار مرطوب انجام داده ، سپس یک دم عمیق کشیده و سرفه محکم نمایید ، سپس خلط خود را پس از خارج

کردن از عمق ریه به داخل ظرف جمع آوری نمونه بریزید.

اغلب جهت جمع آوری نمونه خلط توسط سرفه های عمیق 15 دقیقه زمان لازم است . به دلیل این که ایجاد خلط از این طریق بسیار آبکی و

نظیر بزاق می باشد باید در این رابطه به آزمایشگاه تذکر لازم را بدهید.

در واقع نمونه خلط باید در ظروف مورد اطمینان که توسط آزمایشگاه در اختیار شما گذاشته شده جمع آوری نمایید

مشخصات شما و تاریخ جمع آوری

باید بر روی بدنه آن الصاق شده باشد . ظرف را در یک کیسه پلاستیکی تمیز قرار داده و آن را فورا به آزمایشگاه برسانید. نمونه های خلطی

که بیش از 24 ساعت نگهداری شده اند مناسب نیستند.

برای آزمایش ادرار چه باید کرد ؟

گفتنی است که ابتدا باید محل خروج ادرار را با آب و صابون به خوبی شستشو دهید . نمونه وسط ، اولین ادرار صبحگاهی جهت آزمایش مناسب می باشد.

اغلب حداقل 3 نمونه ادرار صبحگاهی در سه روز متفاوت در ظروف استریل جداگانه توصیه شده توسط آزمایشگاه ، جهت بررسی وجود

میکروب سل نیاز می باشد . به دلیل این که آنتی بیوتیک ها باعث مهار رشد میکروب سل در ادرار می شوند ، مناسب است که بیمار قبل از

دادن نمونه آنتی بیوتیک مصرف نکرده باشد.

د رواقع نمونه هایی که کمتر از 40 میلی لیتر بوده و یا بیش از 24 ساعت نگهداری شده باشند برای کشت مناسب نخواهند بود .

آیا بیماری سل درمان پذیر است ؟

بله البته . اگر شما نکات درمانی توصیه شده در این مطلب را به خوبی رعایت نمایید، خوشبختانه امروزه با داروهای موجود در بازار نزدیک به 100

% بهبودی کامل پیدا می نمایید . اکثر داروهای ضد سل خوراکی بوده و نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارد.

شما می توانید در منزل داروهای خود را مصرف کرده و بعد از مدت کوتاهی به کار قبلی خود بازگردید.

اصولی را که باید در درمان دارویی بیماری سل خود رعایت نماییم تا بهبودی یابیم کدامند ؟

1- باید تمام انواع داروهای تجویز شده را مصرف نمایید.

2- از کم و زیاد کردن خودسرانه مقدار هر یک از داروها با هر بهانه ای اجتناب کنید.

3- نظم در مصرف داروها را رعایت نمایید و آنها را به همان روشی که توسط مسئولین مربوطه توصیه شده مصرف نمایید (مثلاً اگر باید داروها را

هر روز مصرف نمایید آن را حتماً رعایت نمایید)

4- بهتر است که طول دوره درمانی را که حداقل 6 ماه است ، کاملاً رعایت نمایید و مصرف داروها را به بهانی اینکه بهبودی حاصل کرده و دیگر نیازی

به ادامه داروها نیست ، بطور خودسرانه قطع نمایید.

درمان بیماری سل چگونه است ؟

اگر شما قبلاً به دلیل ابتلاء به بیماری سل داروهای ضد سل مصرف نکرده اید ، به مدت حداقل 6 ماه ، از 4 نوع داروی خوراکی مخصوص درمان

سل که به صورت قرص و کپسول می باشند ، برای شما تجویز خواهند کرد . این داروها را شما می توانید به راحتی با نظارت یک فرد دیگر

استفاده نمایید . لذا نیازی به بستری شدن در بیمارستان و یا آسایشگاه نخواهد بود.

در صورتیکه شما قبلاً به دلیل ابتلا به بیماری سل به مدت 6 ماه داروهای ضد سل مصرف کرده باشید ، برای شما به مدت حداقل 8 ماه ، از 5

نوع داروی مخصوص درمان سل که به صورت خوراکی و تزریق می باشند ، تجویز خواهند کرد .

ممکن است در ابتدا تعداد زیاد داروها که ممکن است به حدود نه تا ده قرص و کپسول در روز برسد، کمی برای شما غیر منتظره و ناراحت کننده

بنظر آید ، ولی این نکته را باید درنظر داشت که استفاده از تمام آنها برای بهبودی شما لازم بوده و تاکنون بسیاری از بیماران به راحتی همین

تعداد دارو را روزانه مصرف کرده و بهبودی کامل یافته اند.

داروهای ضد سل را در طی درمان چگونه استفاده می کنند؟

اگر شما قبلاً داروهای ضد سل مصرف نکردید، باید در آغاز درمان به مدت 2 ماه ، چهار داروی ایزونیازید ، ریفامپین ، اتامبوتول و پیرازینامید را به

طور روزانه مصرف نمایید . سپس به مدت 4 ماه تنها از داروهای ایزونیازید و ریفامپین استفاده کنید . این دوره درمانی که حداقل 6 ماه خواهد بود

باید بطور کامل و منظم مصرف گردد.

در صورتیکه شما قبلاً به دلیل ابتلاء به بیماری سل به مدت 6 ماه داروهای ضد سل یاد شده را مصرف کرده باشید ، باید در آغاز درمان مجدد به

مدت 2 ماه ، از 5 داروی ایزونیازید ، ریفامپین ، اتامبوتول ، پیرازینامید و استرپتومایسین به طور روزانه مصرف کرده سپس بر حسب توصیه

پزشک و یا مسئولین بهداشتی داروها را با میزان کمتری به مدت حداقل 8 ماه مصرف کنید.

چگونه می توان پی برد که بیمار در حین درمان در حال بهبودی است ؟

علاوه بر اینکه شما در چند هفته اول درمان احساس بهبودی می کنید ، تب قطع شده و اشتهای شما زیاد خواهد شد. بطوری که در این زمان

ممکن است افزایش وزن نیز پیدا کنید. لذا توزین ماهانه و افزایش وزن نشانه پیشرفت بهبودی می تواند باشد. اما ممکن است این افزایش وزن

در تمام افراد مشاهده نشود. از طرف دیگر سرفه های شما کم و یا قطع شده و خلط شما کــــــم می گردد.

اما برای اطمینان از سیر بهبودی بیمار مسلول ریوی در حین درمان ، بهترین راه آزمایش خلط می باشد. به همین خاطر به شما توصیه می

شود در پایان ماه دوم ، ماه پنجم و پایان دوره درمانی خود، آزمایش خلط انجام دهید . در اکثر موارد در آزمایش خلط پایان ماه دوم درمان شما

دیگر میکروب سل دیده نخواهد شد.

هم اکنون درمان سل برای بیمار چقدر هزینه دارد؟

بهتر است بدانید که کلیه خدمات مبارزه با سل اعم از تشخیص ، آزمایش خلط ، رادیوگرافی ، ویزیت پزشک ، دارو ، پیگیری و کنترل اطرافیان بیمار

در سراسر کشور ازطریق مراکز بهداشتی به طور رایگان ارائـــــه می شود.

بنابراین بیمار هیچگونه وجهی بابت ارائه این خدمات در طور درمان خود پرداخته نمی کنند.

با این حال توصیه می شود در صورت نیاز حتما از این خدمات استفاده کنید تا بیماری بدتر نشده است.